در این مبحث به بررسی شیوه ضدعفونی کردن ماهی خواهیم پرداخت. و نوع ضدعفونی ماهی و مقدار قابل نیاز و بیماری ها و…را بررسی میکنیم.
دلایل ضرورت ضدعفونی کردن ماهی
زونوس ، نام عفونتی است که از حیوان به انسان منتقل میشود.
در این ادامه قصد معرفی چند بیماری و نحوه ضدعفونی کردن ماهی را داریم که از ماهی به دلایل مختلفی به انسان منتقل میشود.
بیماری نوکاردیوزیس و میکروباکتریوم و نحوه ضدعفونی کردن ماهی مبتلا به این بیماری
ماهیهای آکواریومی ، ماهی های آب شیرین و آب شور تحت تاثیر ۲نوع از بیماری ها به نام های *نوکاردیوزیس و *میکروباکتریوم هستند.
باکتری های این بیماری موجود در ماهی میتواند از طریق خراش در پوست موجب عفونت در انسان شود.
علائم و نشانه های ۲ بیماری نوکاردیوزیس و میکرو باکتریوم :
▪ورم روی استخوان های برجسته بدن انسان
▪خراشیدگی در سطح پوست
▪ایجاد کیست یا آبسه
▪امکان بزرگ شدن غدد لنفاوی
*این علائم پس از ۴_۳هفته از ورود باکتری خود را نشان میدهند و ظاهر میشوند.
درمان:
▪استفاده از انتی بیوتیک تحت نظر پزشک
▪اگر این علائم را نادیده بگیرید و یا خودتان به درمان آن بپردازید امکان دارد بیماری تا۲ سال طول بکشد.
پیشگیری:
▪کلرینه کردن استخرهای شنا
▪پوشیدن دستکشهای محافظ هنگام تمیز کردن آکواریوم ، استخر ماهی و یا هنگام غواصی کردن.
بیماری آنیساکیس:
آنیساکیس ، انگلی است که در بیشتر گونه های دریایی زندگی میکند. کرم های این انگل میتواند بسیاری از ماهیان را آلوده کند.
این انگل زمانی در انسان به وجود می آید که انسان از آن ماهی آلوده شده بصورت خام یا نیمه خام تغذیه کند. و یا پرت کردن این ماهی در طبیعت به عنوان غذا موجب پخش شدن این انگل میشود.
علائم بیماری آنیساکیس:
▪درد شدید در معده و روده
▪استفراغ و اسهال
▪در موارد شدیدتر از این بیماری تب به وجود می آید ، و در مدفوع خون وجود دارد.
نحوه درمان و ضدعفونی کردن ماهی:
▪برداشت بافت های آسیب دیده از طریق جراحی
پیشگیری:
▪نخوردن ماهیان خام و نیمه خام
▪پخت حداقل در ۵ دقیقه با حرارت ۶۰ درجه سانتیگراد
▪اگر آن را بصورت خام مصرف میکنید ، باید در دمای ۳۰_ درجه منجمد و شود.
بیماری در اثر پرورش خرچنگ ماهی:
این عفونت از طریق بیشتر باکتری ها ایجاد میشود.
علائم:
▪خارش
▪احساس سوختگی در محل زخم همراه با کرم
▪مفاصل خشک میشوند و درد میگیرند.
▪التهاب غدد لنفاوی بزرگ
نحوه درمان و ضدعفونی کردن ماهی:
▪استفاده از آنتیک بیوتیک
▪ضدعفونی در هنگام کار
▪استفاده از دستکشهای ضخیم
▪جایگزین کردن کارد بجای دست در هنگام غواصی
بیماری های لیست شده OIE
بیماری هایی که در این سازمان ثبت میشود ، بر اساس معیار های خسارت ، میزان پخش و انتشار و تشخیص در سازمان بهداشتی جهانی دام ثبت میشود.
بطور مثال یکی از این بیماری های موجود در سازمان OIE را بررسی میکنیم:
بیماری ویروسی خونریزی: این بیماری بسیار شدید هشداری برای ماهیان قزل آلای.
علائم:
▪خونریزی در بخش های مختلف بدن
▪کم خونی در بدن و مخصوصا در آبشش
▪شنای چرخشی
*واگیری و تلفات این نوع بیماری تا ۹۰٪ میباشد ، و در سایز های مختلف به خصوص بچه ماهی ۳_۰/۳ گرم اتفاق می افتد.
علاوه بر این بیماری بیماری های سمی دیگری هم وجود دارد.
صاحب آن پرورش ماهی یا مزرعه باید این ماهیان سمی را معدوم سازی کند که در ادامه آن را بصورت کامل بررسی میکنیم.
معدوم سازی(نابود کردن)
پس از تشخیص و تائید بیماری های ویروسی سمی به منظور پیشگیری و کنترل این نوع بیماری مزرعه دار باید بعد از ۷۲ ساعت زیر نظر یک گروه دامپزشکی اقدامات زیر انجام دهد:
▪قطع آب ورودی
▪بستن خروجی آب استخر( بطوریکه امکان خروج آب به بیرون وجود نداشته باشد.)
▪استفاده از ترکیب هیپوکلریت کلسیم (به مقدار ۴۰ میلی گرم به ازای هر لیتر آب)
▪نگه داشتن ماهی ها به مدت ۲۴_۸ ساعت در آب استخر
▪اطلاع به شبکه دامپزشکی و باخبر کردن آنها از عملیات معدوم سازی
▪شبکه دامپزشکی باید پس از ۲۴ ساعت از نابود کردن ماهی های سمی نسبت به تشکیل کمیسیون برای مبارزه با بیماری های دامی و جلوگیری از پخش شدن آنها اقدام کند.
▪کمیسیون پس از اتمام نابود کردن ماهی های سمی باید در محل مزرعه حضور پیدا کند و صورتجلسه را تنظیم کند.
▪مزرعه دار در حضور کمیسیون باید برای تخلیه آب استخر و جمع کردن ماهی های نابود شده (به طوریکه امکان برآورد کردن ماهی های معدوم شده داشته باشد.) اقدام کند.
اقدامات پس از معدوم سازی ماهیان سمی:
مزرعه دار بعد از جمع آوری ماهی های نابود شده باید نسبت به سوزاندن بهداشتی این ماهی ها و یا دفن کردن بهداشتی در حضور کارشناس شبکه دامپزشکی به اقدامات و راه های زیر عمل کند:
طریقه سوزاندن بهداشتی:
▪انتقال تلفات به کوره لاشه سوز یا چاه دفن بهداشتی با استفاده از ظروف حمل و نقل پلاستیکی (بطوریکه امکان پخش الودگی به محیط اطراف وجود نداشته باشد.)
▪سوزاندن تمام لاشه های تلف شده در حد خاکستر شدن
طریقه دفن بهداشتی:
▪استفاده از چاه برای تلفات
▪استفاده از آهک زنده به عمق ۲۰_۱۰ سانتی متر در کف چاه
▪دفن ماهیان تلف شده به صورت لایه لایه با آهک زنده
▪آهک پاشی به عمق ۲۰_۱۰سانتی متر بر روی آخرین لایه تلفات
▪اضافه کردن خاک به ارتفاع ۲۰ سانتی متر بر روی آخرین لایه آهک
▪ریختن آب به درون چاه به میزان۲۰۰ لیتر به صورت تدریجی (حداقل در عرض۳۰ دقیقه)
▪چاه را با سنگ درپوش به دلیل جلوگیری از دسترسی حیوانات مزاحم مثل گربه ، سگ و یا حیوانات وحشی به لاشه های تلف شده بپوشانید.
▪چاه نباید تا ۳ ماه دستکاری و یا تخریب شود.
اقدامات احتیاطی هنگام دفن کردن یا لاشه سوزی:
▪حتما هنگام انجام هرکدام از این عملیات از دستکش های حفاظتی نفوذ ناپذیر استفاده کنید.
▪از عینک و پوشش محافظتی برای صورت استفاده کنید.
▪پوشیدن چکمه
*اگر مکانی برای سوزاندن این تلفات و یا دفن کردن آنها وجود ندارد. از محیط مزرعه استفاده کنید از جایی که دسترسی به آن وجود نداشته باشد. و در جهت مخالف وزش باد جهت اینکه تلفات را بسوزانید ، استفاده .
ضد عفونی کردن ماهی و آیش گذاری:
مزرعه دار باید زیر نظر مسئول فنی بهداشتی عملیات پاک سازی و ضدعفونی و آیش گذاری=(مدت زمان فاصله بین تخلیه و ایجاد مجدد پرورش ماهی) را انجام دهد:
▪تخلیه کامل آب استخر
▪جمع آوری تمام بقایای مواد باقی مانده در کف استخر
▪شستشوی استخر با استفاده از ترکیبات شوینده مجاز
▪پاکسازی همه درزها و راه های خروج موجود در کف و دیواره ها با استفاده از برس
▪استفاده از آب بافشار قوی و تخلیه کامل
▪استفاده از حرارت های خشک(شعله افکن ، اشعه فرا بنفش) و یا استفاده از حرارت های مرطوب(بخار آب و آبی با دمای ۱۰۰درجه جوشیده است.)
▪گذاشتن استخر در معرض نور خورشید (به مدت حداقل ۱ هفته)
مزرعه دار باید زیر نظر مسئول فنی بهداشتی عملیات ضدعفونی را بصورت زیر انجام دهید:
▪سوزاندن تمام وسایل یکبار مصرف
▪ تجهیزات کوچک را در یک تانک ضدعفونی به مدت چند دقیقه قرار دهید.
▪آیش گذاری به مدت حداقل ۱ ماه
▪ارسال نسخه ای از گواهی ضدعفونی و خشک کردن در حضور مسئول فنی بهداشتی به شبکه دامپزشکی
▪شبکه دامپزشکی شهرستان مربوطه باید نسبت به ثبت معدوم سازی و ضدعفونی کردن آن پس از ۱ هفته اقدام کند.
نوع و مقدار ماده ضدعفونی کننده مجاز:
ترکیبات چهارتایی آمونیوم: برای سطوح و دست ، ۱میلی گرم/لیتر به مدت ۱ دقیقه ، ۲ میلی گرم/لیتر به مدت ۱۵ دقیقه
هیپوکلریت کلسیم: کاربرد در سطوح تمیز واب ، ۱میلی گرم/لیتر به مدت ۱ دقیقه ۲ میلی گرم/لیتر به مدت ۱۵ دقیقه
فرمالین: برای تور ، وسایل و سطوح استخر ها ، تهیه محلول ۱% به مدت ۱۶ ساعت
یدوفورها:قابل مصرف در چکمه ها و سطوح استخرها ، تهیه محلول ۱% به مدت ۱۶ ساعت
ویرکون: برای ابزار ، وسایل و سطوح ،محلول ۱ % بصورت اسپری یا غوطه وری
هیپوکلیریت سدیم: در شستن دست ها و لباس ها ، ۲۰۰میلی گرم در لیتر به مدت چند دقیقه۱۰۰-۱۰۰۰ میلی گرو در لیتر بمدت ۱۰-۳۰ دقیقه بسته به دوز مصرفی
ماهی دار کردن مجدد مزرعه:
مزرعه دار موظف است قبل از هر اقدامی جهت ورود ماهی به مزرعه نسبت به تمدید مجوز اقدام کند.
درخواست کتبی مزرعه دار جهت ماهی دار کردن به شبکه های دامپزشکی شهرستان مربوطه حداقل پس از ۳ هفته از عملیات ضدعفونی باید ارائه شود.
شبکه دامپزشکی پس از دریافت درخواست کتبی مزرعه دار ظرف موت ۱ هفته کاری اقدام کند:
▪اعلام نواقص موجود در مزرعه به مزرعه دار پس از بازدید
▪صدور مجوز بهداشتی ورود آبزیان در صورت نداشتن نقض تا ۲۴ ساعت پس از بازدید
▪مزرعه دار باید برای تهیه بچه ماهی یا ماهی از مراکز مجوز دار داری گواهی سلامت اقدام کند
▪حمل بچه ماهی باید توسط خودروهای مجاز و مجوز دار و دارای شرایط بهداشتی که شستشو و ضدعفونی میشوند. و مخازن ماهی بصورت قرنطینه ای صورت گیرد.
.
▪قبل از ورود خودرو حمل مجاز به مزرعه پرورشی ، مزرعه دار باید چرخ های لاستیک خودرو را با ترکیبات ضدعفونی کند.
▪پس از تخلیه و هم دما کردن ماهی ها صورتجلسه تحویل و گواهی سلامت ماهیان توسط مسئول فنی مزرعه ، راننده و مزرعه دار امضا شود.
▪پس از تخلیه ماهیان خودرو تانکر های حامل مجددا با جریان قوی آب باید حداقل ۲ بار شستشو شوند.
▪مزرعه دار باید پس از ۱ هفته ماهی هارا بیمه کند.
جدول ۱- نوع و دوز مواد ضدعفونی کننده مجاز *
| اسم ماده ضدعفونی | موارد مصرف | روش استفاده |
| ترکیبات چهارتائی آمونیوم | سطوحدست افراد | ۱میلی گرم/لیتر به مدت ۱ دقیقه۲ میلی گرم/لیتر به مدت ۱۵ دقیقه |
| هیپوکلریت کلسیم | سطوح تمیز و آب | ۴۰ میلی گرم / لیتر کلر در دسترس |
| فرمالین | تور، وسایل و سطوح استخرها | تهیه محلول ۱% به مدت ۱۶ ساعت |
| یدوفورها | تور، چکمه ها و سطوح استخرها | ۲۰۰ میلی گرو در لیتر اسپری و یا غوطه ور شده و پس از ۱۰ دقیقه شستشو گردد. |
| ویرکون -S | ابزار، وسایل و سطوح | محلول ۱ % بصورت اسپری یا غوطه وری |
| هیپوکلریت سدیم | تورها، دست و لباس هاسطوح استخرها | ۲۰۰میلی گرم در لیتر به مدت چند دقیقه۱۰۰-۱۰۰۰ میلی گرو در لیتر بمدت ۱۰-۳۰ دقیقه بسته به دوز مصرفی |
