برای شرایط پرورش قزل آلا فاکتورهای مهمی وجود دارد. دانستن این فاکتور ها و تجربیات موجب جلوگیری از ضرر خواهد شد. در اینجا قصد بررسی این موضوعات را داریم.
برای شروع پرورش ماهی قزلآلا با داشتن حداقل ۱۰۰ متر زمین کافی است. البته این موضوع لازمه این است که دانش نگهداری و پرورش این ماهی را نیز داشته باشیم.
ماهی قزل آلا را بشناسیم
ماهی قزل آلا، از گونه ماهیهای سردآبی است و در زیرگروه ماهیهای آزاد جای میگیرد. این ماهی بدنی فشره و دمی بزرگتر از ماهی آزاد دارد.
تعداد فلس بین باله چربی و خط جانبی این ماهی، بین ۱۴ تا ۱۹ عدد است. تعداد خارهای اولین کمان آبشش این ماهی بین دو تا پنج عدد است. که به شکل شمشیر بوده و در پایین به شکل دکمه درآمدهاند.
حداکثر طول بدن ماهی قزل آلا ۱۴۰ سانتیمتر و وزن آن تقریباً به پنج کیلوگرم میرسد.
در ایران نیاز به مواد پروتئینی سالم و کمبود منابع آبی باعث شده است. بهرهبرداری دو یا چند منظوره از منابع آب همواره مورد توجه قرار گیرد.
پرورش ماهی یکی دیگر از این بهرهبرداریهای چند منظوره است. ماهیان پرورشی باتوجه به دامنه تحمل دمایی به دو گروه سردآبی و گرمابی تقسیم میشوند.
ماهیان سردآبی در ۱۸-۱۲ درجه سانتیگراد رشد میکنند و دمای بالای ۲۴ درجه موجب تلفات این ماهی میشود.
اکسیژن محلول و PHمناسب پرورش قزل آلا
PH مناسب جهت پرورش قزل آلا ۸/۴-۶/۸ است و PHخارج از این محدوده باعث تلفات این ماهی میشود. محیط های اسیدی و بازی اثرات متفاوتی را بر ماهی قزل آلا دارند.
اکسیژن محلول در آب نیز از عوامل عمده در پرورش ماهیان سردآبی است. زیرا ماهیان به اکسیژن محلول بیشتری در مقایسه با ماهیان گرمابی نیاز دارند.
بطور کلی اکسیژن محلول در آب به عواملی مانند درجه حرارت ، ارتفاع از سطح دریا، و شوری بستگی دارد. ولی در هر حال اکسیژن خروجی نباید کمتر از پنج میلیگرم در لیتر باشد.
برای افـــــزایش اکسیژن محلول در محیط های پرورش ماهی راههای متعدد وجود دارد. از جمله استفاده از هوادهها که امروزه انواع مختلف داشته و عملکردهای متعدد دارند.
به طور کلی افزایش شوری آب موجب کاهش درجه اشباع اکسیژن میشود. و آبهای شیرین دارای شوری۰/۱ هستند و ماهی قزل آلا فقط تا شوری ppt ۳۰ را تحمل میکند. شوری مناسب برای ماهی قزل آلا نیز به میزان ppt ۱۰ است.
ماهی قزل آلا شکارچی و گوشتخوار است و بنابه همین دلیل شفافیت آب در رشد آن تاثیر والایی دارد. به عبارت دیگر ماهی باید غذای خود را ببیند تا آن را بخورد. این ماهیان در تاریکی به هیچ وجه غذا نمیخورند. به طور کلی در پرورش قزل آلا شفافیت باید تا کف استخر تامین شده باشد. و میزان مواد معلق آن باید کمتر از ۳۰ میلیگرم در لیتر باشد.
ویژگیهای کلی ماهی قزل آلا
برای پرورش بچه ماهی قزل آلا میتوان در تمام طول سال در مزارع رهاسازی کرد. اما بهتر است وزن رهاسازی در حدود ۱۰ گرم باشد تا هم دوره پرورش خیلی طولانی نشود. و هم تلفات کمتر باشد.به طور کلی به ازای هفت لیتر در ثانیه میتوان یک تن ماهی برداشت کرد.
همچنین به طور کلی به گفته کارشناسان تیم آژنو برای پرورش ماهی قزل آلا، حداقل به یک زمین ۱۰۰ متری احتیاج است.
همچنین شرایط آسان و هزینه کم پرورش قزل آلا باعث شده است. که در شمال کشور عدهای در خانههایشان اقدام به پرورش و فروش این نوع ماهی کنند.
معمولا ماهی قزل آلا را در چند مدل مختلف پرورش میدهند:
پرورش قزل آلا در حوضچه
جنس این حوضچه ها از پلاستیک یا فلز گالوانیزه یا بتن هستند.
ورودی آنها از طریق کانال آبرسان و عموما از طریق لوله های سوراخ دار با ریزش در زاویه ای مناسب است. که بتواند آب حوضچه را به گردش در آورد.
تخلیه آب از وسط انجام شده و به همین دلیل آب داخل حوضچه گردشی است.
قطر این استخرها از ۳ تا ۱۰ متر و عمق ۱ تا ۳ متر است. در این استخرها میتوان ماهی ۵ تا ۷۰۰ گرم را پرورش داد .
مدیریت تولید در این استخرها بسیار اصولی است. در این شیوه از آب برگشتی استفاده میکنند.و تجهیزات و ادوات فیلتراسیون و هوادهی و پمپ اینگ بسیار دقیق طراحی میشود.
پرورش قزل آلا در کانالهای بتونی (آبراههها)
این کانال ها برای اولین بار در آمریکای جنوبی مورد استفاده قرار گرفتند. و برای پرورش قزل الا به منظور افزایش و بازسازی ذخایر رودخانهها و دریاها و برای صید با قلاب طراحی شدهاند.
این استخر های دراز شامل کانالهای آجری یا بتونی هستند. که متداولترین محیط برای پرورش بچه ماهیان انگشت قد تا مرحله بازاری به کار میروند.
که در عمق زمین یا بالاتر از سطح آن بر روی یک سطح محکم ساخته میشوند. ساخت این استخرها آسان است و عملیات اجرایی به سرعت انجام میشود.
این کانالها از نظر طولی میتوانند به صورت متوالی (ممتد) و حداکثر تا طول ۱۰۰ متر باشند. که با دیوارههای عرضی یا پرده به چندین بخش تقسیم میشوند. اما دارای یک منبع تامین آب مشترک هستند. که اب از همه انها از انتهای یک کانال به انتهای کانال دیگر جریان می یابد.
این آبراههها نسبتا باریکند. عرض آنها معمولا بین دو تا چهار متر و عمق آنها به ندرت به بیش از یک متر میرسد.
پرورش در کانال های بتنی یکی از شیوههای مشهور پرورش ماهی قزل آلا است. و در مکانهایی به کار میرود که منابع تامین آب از رودخانهها و چشمههای پر آب باشد.
مزایای این روش این است که نیازی به اکسیژندهی به آب وجود ندارد. و همچنین نیازی به تمیز کردن مداوم استخرها نیز نیست.
سرعت جریان در این استخرها باید به اندازه ای باشد که عمل خودشویی استخر تامین شود.فضولات ماهی و سایر مواد دفعی در محیط استخر شستشو شده و از استخر خارج شود.
پرورش قزل آلا در استخر خاکی (سیستم دانمارکی)
شروع پرورش قزل آلا در استخرهای خاکی به کشور دانمارک نسبت داده میشود.
شرایط پرورش ماهی قزل آلا به روش دانمارکی شامل تعدادی استخر خاکی است. که با خاکبرداری یا حفر زمین در یک منطقه و رفتن به عمق چند متری زمین ساخته میشوند.
در این حالت استخرهایی که بصورت موازی کنار یکدیگر قرار گرفته اند بوسیله یک کانال وردی آب تغذیه میشدند.
گاهی تنها یک ردیف از این استخرها به وسیله یک کانال وردی تغذیه و به وسیله یک کانال خروجی نیز پساب آنها جمع آوری و به محیط خارج از مزرعه هدایت میشود.
در صورت امکان ورود آبهای موردی از استخرهای پرورشی باید به کمک نیروی جاذبه زمین باشد. زیرا در این روش هزینه آبگیری استخرها کمتر است.
با استفاده از تلمبه میتوان آب مورد نیاز مزرعه را از رودخانه یا دریاچه تامین کرد. اما در اغلب موارد این روش باید به عنوان یک منبع فرعی و غیر اصلی . برای تامین آب مصرفی و مورد نیاز استخرهای پرورش قزل آلا در نظر گرفته شود .زیرا سیستم پمپاژ قادر به تامین کامل آب مصرفی مزرعه نیست.
یکی از عواملی که پرورش ماهی قزل آلا را در این استخر ها توسعه داده است.کاهش قابل توجه هزینه های استخرسازی میباشد.
در محل ورودی استخرها جهت جلوگیری از ورود ماهیان هرز و موجودات مزاحم توری. و در محل خروجی آنها جهت بهینه سازی خروج فضولات مانک نصب میشود. و یکی از معایب این استخر ها نمیتوان آلودگی ها را از بین برد .
علاوه بر این ماهی قزل آلا را نمیتوان بصورت انبوه پرورش داد و اکسیژندهی آب به آب سخت است. در فصول بارانی و سیلابی خطرآفرین است.
پرورش قزل آلا در قفس
پرورش ماهی در قفس یکی دیگر از شیوه های پرورش آن است.
این قفسها یک ظرف توری دار هستند که از یک یقه شناور در اب آویزانند. پهنه یقه شناور نیز در حدی است که از آن میتوان به عنوان یک گذرگاه استفاده کرد.
به کار گرفتن این قفسها در دریا و اخیرا در دریاچههای آب شیرین ارزانترین شیوه پرورش ماهی قزل آلا هستد.
برای پرورش ماهی قزل آلا ، قفسی در اندازه شش متر در شش متر و به عمق چهار متر در نظر گرفته میشود. در این قفسها، بزرگترین ماهیها را میتوان با بالاترین تراکم ذخیره سازی کرد.
همچنین از شرایط پرورش ماهی قزل آلا در قفس در آب شیرین میتوان به نمونه های زیر اشاره کرد:
عمق آب مناسب جهت زدودن فضولات و مواد دفعی ماهی.
جریان ملایم آب برقرار باشد.
محل استقرار قفس از گزند طوفان و امواج شدید در امان باشد.
نوسانات درجه حرارت ،PHو سایر عوامل کیفی در طول سال در حد تحمل قزل آلا باشد.
آب محل استقرار قفس باید پاک و تمیز باشد و منطقه از ورود فاضلاب یا آبهای آلوده در امان باشد.
پرورش ماهی قزل آلا در سواحل محصور
این سواحل نیز یکی از شیوههای پرورش ماهی هستند.
معمولا در آبهای طبیعی یا نیمه طبیعی یعنی دریاها، دریاچه ها، و همچنین دریاچه های پشت سدها و آبگیرها مورد استفاده قرار میگیرند.
شامل قفس های شناور و حصار های پرورشی میباشند.
از جمله شرایط پرورش ماهی قزل آلا در این سواحل با استفاده از تور در یک ساحل شیبدار ایجاد شده. و در آن از دیوارههای توری دولایه استفاده میکنند.که به ستونهای فرورفته در ساحل به فواصل سه متری نصب میشوند.
یک نیم دایره در طول ساحل و در زیر پایینترین خط جذر و مد ایجاد میشود. در هر یک از سواحل محصور در هر متر مکعب آب میتوان هشت الی ده کیلوگرم ماهی قزل آلای رنگین کمان. با وزن متوسط ۱-۳ کیلوگرم نگهداری کرد.
