عملیات برداشت عسل در تابستان به محض اتمام جریان شهد در طبیعت و پرشدن شانها از عسل شروع می شود.
علت تعویق ننداختن استخراج عسل
دلیلی که نباید استخراج عسل را به تعویق انداخت، این است که بعضی انواع عسل ها به سرعت درون سلول های شان شکرک می زنند.
همچنین استخراج عسل شکرک زده کار را با مشکل روبرو می کند. این نوع عسل ها معمولا از شهد گل های پاییزه؛ مثل، پیچک و مینا به دست می آید.
عسل گل مینا در عرض ده تا بیست روز پس از قرار گرفتن در شانها شکرک می زند.
دلیل دیگری که نباید عمل استخراج و برداشت عسل در تابستان را به تعویق انداخت، خود زنبورها هستند.
زیرا طولانی شدن یا وقفه افتادن در کار استخراج عسل باعث می شود؛ که زنبورها مقدار قابل زیادی عسل بخورند. این امر محصول عسل قابل برداشت زنبوردار را کم می کند.
چطور می توان تعداد دفعات برداشت را زیاد کرد؟
بیشتر زنبورداران تنها یک بار در سال محصول عسل کندوهای خود را برداشت می کنند که معمولا زمان این برداشت اواخر مرداد تا اواخر شهریور است.
با مدیریت صحیح و کوچ دادن زنبورها به مناطق پر گل ، می توان به دفعات برداشت محصول اضافه کرد.
برداشت عسل در تابستان
در مناطق کشت کلم روغنی، عسل باید فورا برداشت شود و حداکثر ظرف مدت ۴۸ ساعت با دستگاه اکستراکتور استخراج شود.
عسل به دست آمده از شهد گیاهان وحشی معمولا در اواخر شهریور برداشت می شود.
اگر زنبوردار علاقه به داشتن انواع مختلف عسل: نظیر، عسل شبدر یا عسل هایی که در اوایل فصل به دست می آیند، داشته باشد استخراج اولیه و زودهنگام عسل، مدیریت مطلوبی را طلب می کند.
تبدیل عسل نارس به رسیده
عسل رسیده ( عسل تغلیظ شده )به عسلی گفته می شود که بدون ترس از فاسدشدن، تا مدت نامعلومی قابل ذخیره است.
(در اکتشافات باستان شناسی در مصر، خمرهای پر از عسل سالم و قابل مصرف کشف شده که قدمت آن را ۶۰۰۰ سال و در مورد دیگر ۱۲۰۰۰ سال تخمین زده اند).
در عملیات تولید عسل، زنبورهای کارگر شهد گل ها را به کندو می آورند و به صورت عسل نارس (عسل رقیق) در حجره ها ذخیره می کنند.
همچنین براساس غریزۀ طبیعی، برای جلوگیری از فاسد شدن عسل رقیق، اقدام به تغلیظ آن می کنند.
عملیات تغلیظ عسل در تابستان
در عملیات تغلیظ، دسته ای از زنبورهای کارگر مسئول این کار، روی لبه حجره ها می نشینند.
همچنین با فروکردن خرطوم خود در حجره ها مقداری عسل رقیق را به درون عسلدان خود می مکند.
عسل مکیده شده در بدن زنبور تاحد لازم آبگیری می شود. همچنین به مقدار لازم برخی از مواد ساخته شده داخل بدن زنبور : مثل، نوعی آنزیم آنتی بیوتیک و احتمالا مواد دیگر به آن اضافه می شود.
سرانجام عسل تغلیظ شده به داخل حجره برگردانده می شود.
زنبورها آب ناشی از آبگیری از عسل رقیق را در بدن خود مورد استفاده قرار می دهند. همچنین مازاد آن را به همراه مدفوع خود در خارج از کندو دفع می کنند.
مشکلات تبخیر شدن عسل رقیق
در مواقعی از سال که جریان شهد آوری به داخل کندو شدت دارد، به علت گرمای داخل کندو همواره عسل رقیق درون حجره ها در حال تبخیر شدن است.
که این تبخیر باعث بالا رفتن رطوبت داخل کندو می شود. اگر این رطوبت به حد معینی کاهش نیابد، در حجره های سرباز حاوی عسل تازه تغلیظ شده نفوذ کرده و مشکل آفرین می شود.
کم کردن رطوبت توسط زنبور
لذا به محض بالابودن رطوبت داخل کندو، دسته ای از زنبورهای کارگر با بال زدن بر فراز حجره ها باعث به گردش درآمدن هوا و تهویه کندو می شوند.
که به این ترتیب رطوبت داخلی کندو همواره در حدمعینی می ماند.
عسل رسیده با ویژگی غلیظ بودن و سایر خصوصیاتی که دارد، محیطی است که هیچ نوع موجود زنده ای در آن قادر به ادامه حیات و فعالیت نیست.
به این لحاظ است که عسل رسیده را به راحتی می توان بدون نیاز به هیچ نوع فرآوری یا نگهداری در یخچال تامدت نامعلومی نگهداری کرد.
برداشت عسل نارس در تابستان
عسل نارس ( عسل رقیق) به عسلی گفته می شود که به تازگی توسط زنبورها تولید شده باشد.
همچنین هنوز عملیات تغلیظ توسط زنبورها روی آن انجام نشده یا به قدر کافی انجام نشده باشد.
لذا چنین عسلی رطوبت بالایی دارد و چنانچه در این حالت برداشت شود، نمی توان به مدت طولانی آن را ذخیره کرد.
بسته شدن درب حجره ها با موم
وقتی حجره های شانها از عسل پر شدند و عملیات تغلیظ نیز به قدر کافی روی عسل انجام شد، زنبورها درب حجره ها را با لایه ای از موم می پوشانند.
لذا تمام شان هایی که حجره های آنها با لایه مومی بسته شده باشد، حاوی عسل رسیده (تغلیظ شده) هستند.
وجود برداشت عسل در تابستان لحاظ رسیدگی عسل
اما داخل حجرههای باز ممکن است از لحاظ رسیدگی عسل چند حالت وجود داشته باشد:
۱- ممکن است به صورت نیمه پر و حاوی عسل رسیده روز قبل باشد.
۲- ممکن است در قسمت پایین حاوی عسل رسیده و در قسمت بالا حاوی عسل نارس باشد که چنین عسلی در صورت ذخیره شدن طولانی مدت، ممکن است فاسد شود.
به طور کلی زنبورها زمانی اقدام به درپوش گذاری یک حجره ذخیره عسل با لایه مومی می کنند،که اولا حجره کاملا از عسل پر شده باشد. دوماً تمام عسل موجود در حجره تغلیظ شده باشد.
علت جریان شهد در هنگام برداشت عسل
بنابراین چنانچه در هنگام برداشت عسل در تابستان جریان شهد هنوز برقرار باشد، شان هایی با حجره های باز نشان دهنده این است، که عسل موجود در آنها به احتمال بسیار قوی هنوز تغلیظ نشده است.
همچنین به علت رسیده نبودن، آماده برداشت نیستند. چرا که زنبورها کار شهد آوری را در روز انجام میدهند.
در طول شب عسل جمع آوری شده در همان روز را تغلیظ می کنند. هر حجره ای را که با عسل تغلیظ شده به طور کامل پر کنند، آن را با لایه ای از موم درپوش گذاری می کنند.
لذا پر کردن حجرات نیمه پر را به روز بعد موکول می کنند. روش های برداشت عسل از کلنی ها برداشت عسل از کندوها به چند روش ممکن است که هریک از آنها مزایا و معایبی دارند.
رایج ترین روشهای برداشت عسل از کلنیها
(۱) استفاده از مفر زنبور
(۲) استفاده از یک ماده دورکننده برای راندن زنبورها.
(۳) تکانیدن و برس زدن زنبورها از سطح شانها.
(۴) استفاده از فشار هوا.
تحریک شدن زنبور ها وقتی احساس غارت کنند
طبق اصول زنبورداری برداشت عسل در تابستان، پس از برداشت عسل و در زمانی که مقدار کمی شهد در طبیعت وجود دارد، حس غارت در زنبورها تحریک می شود.
دراین موقع کافی است بوی عسل استخراج شده به زنبورها برسد تا غریزه غارت آنها تحریک شود.
در هنگام برداشت عسل از کندوها، باید شان های خارج کرده از کندوها را به سرعت از محل دور کرد تا زنبورها تحریک نشوند.
اگر طول دوره شهددهی گیاهان منطقه کوتاه باشد، می توان محصول را چند روز قبل از تمام شدن جریان شهد و زمانی که زنبورها هنوز سرگرم آوردن شهد هستند، برداشت کرد تا از غارتگری زنبورها جلوگیری شود.
بهترین زمان برداشت عسل در تابستان
بهترین زمان برداشت عسل در تابستان هنگامی است که بیشتر شانهای ذخیره عسل، از عسل رسیده پر شده باشد.
همچنین درب حجره ها توسط زنبورها با لایه ای از موم پوشانده شده باشد. زیرا در این حالت رطوبت عسل در حد طبیعی (۱۷ / ۵ تا ۱۸ / ۵ درصد) بوده و خطر تخمیر و ترش شدن آن وجود ندارد.
اگر در زمانی که تصمیم به برداشت محصول عسل گرفته ایم، هنوز جریان شهد آوری زنبورها ادامه داشته باشد، برداشت عسل باید صبح زود انجام شود.
زیرا زنبورها در خلال روز، شهد با عسل نارس را به کندوها می آورند.
همچنین با تخلیه آن در حجره های ذخیره عسل، باعث رقیق شدن عسل غلیظی می شوند. که قبلا در حجره ها ذخیره شده بود.
لذا به دلیل مخلوط شدن شهد روز قبل که در طول شب تغلیظ شده است.
با شهد رقیق همان روز، رطوبت چنان عسلی بالا خواهد بود. همچنین به علت قابلیت فساد، عسل نامرغوب محسوب می شود.
ا- مفر زنبور
مفر زنبور، سوراخی است قیفی شکل که زنبور از یک طرف به راحتی از آن عبور می کندولی برگشت آن امکان پذیر نیست.
در واقع مفر زنبور دریچه ایست یک طرفه که درون سوراخی در درپوش داخلی کندو (تخته ای که زیر درب اصلی کندو قرار میگیرد) کار گذاشته می شود.
درپوش داخلی کندو به همراه مفر زنبور را اصطلاحا «تخته مفر زنبور»می نامند. که زنبورداران اختصارا به آن مفر زنبور می گویند.
استفاده از مفر زنبور یک روش عالی برای برداشت عسل از کلنی ها محسوب می شود.
مشکلات استفاده از مفر زنبور
اما استفاده از این وسیله، کار قرار دادن مفر زنبور در جای خود در کندو را به مجموعه کارهای برداشت عسل در تابستان اضافه می کند.
اشکال دیگر این است که اگر سوراخ هایی در طبقات بالای مفر زنبور وجود داشته باشد. زنبورها ممکن است عسل طبقات را مصرف کنند.
به هر حال، علی رغم این دو مشکل، کاربرد مفر زنبور در هنگام برداشت عسل از طبقات، به طور رایج توسط زنبورداران حرفه ای و غیرحرفه ای انجام می شود.
تحت نظر گرفتن رفتار زنبورات توسط مفر زنبور ، ناراحت شدن زنبوران
در ایران کاربرد این وسیله خوب زیاد مرسوم نیست.
هنگامی که از مفر زنبور استفاده می شود، به خوبی می توان رفتار زنبور را تحت نظر گرفت.
اگر از بالای مفر زنبور چند قطره عسل چکانده شود، زنبورها نسبت به ترک طبقات بسیار ناراضی خواهند بود.
چگونگی نصب مفر در صورت بیشتر بودن از یک طبقه
اگر فردی تصمیم داشته باشد که بیش از یک طبق عسل از بالای مفر برداشت کند.
بهتر است برای نصب مفر، طبقات را از هم جدانکند. بلکه دو نفر به وسیله بالابر کندو، طبقات را بلند کنند. و نفر سوم مفر زنبور را کار بگذارد.
غارت عسل توسط زنبور
زنبورداران با تجربه که می دانند به احتمال زیاد عمل غارت هنگام برداشت عسل صورت می گیرد. مفر زنبور را در اوایل یا اواسط صبح کار می گذارند.
همچنین قبل از شروع هر نوع غارت، به برداشت طبقات عسل می پردازند.
اگر فرد به دلیل مبتدی بودن به آهستگی عمل کند، زنبورهای دیگر به طبقات عسل حمله ور میشنود.
و در عرض چند ساعت تمام عسل ها را غارت میکنند.
خطر ذوب شدن برداشت عسل در تابستان
همچنین زمانی که هوا بسیار گرم باشد، خطر ذوب شدن موم شان ها در بالای مفر زنبور وجود دارد.
زیرا به دلیل عدم حضور زنبور ها، هیچ نوع تهویه ای در آن جا صورت نمی گیرد.
در مورد روش برداشت عسل با استفاده از مفر زنبور، زنبور دار باید تمام معایب و مزایای آن را در نظر گیرد.
مزیت بزرگ استفاده از مفر زنبور این است که زنبوردارانی که دارای تعداد زیادی کندو هستند.
قادرند صبح بسیار زود قبل از پرواز زنبورها از کندو، بدون نیاز به کلاه توری و دستکش، برداشت عسل را شروع کنند.
معایب مصرف عسل شان برای مصرف کننده و اقتصاد کشور
زنبوردار معمولا شانهایی را به بازار عرضه می کند که چندین سال از آنها استفاده کرده است.
چنین شانهایی غالبأ شکسته، خردشده، سیاه و عمدتأ آلوده به تخم و لارو پروانه موم خوار هستند.
(برخی از مردم اگر چنین شان هایی را پس از برداشتن از کندو و قبل از تمیز کردن کثیفی ها و تخم و لارو پروانه موم خوار از روی آنها مشاهده کنند، ممکن است از هر نوع عسل متنفر شوند.)
مسئله بعدی پرداخت پول بیشتر توسط مصرف کننده عسل موم دار نسبت به عسل مایع است.
حال اگر در مقابل این وجه اضافی، خاصیتی هم نصیب موم خواران میشد. شاید علاقه آنها به خوردن موم قابل توجیه بود.
سه شکل خسارت مصرف کننده عسل شان
اما علاوه بر بی خاصیتی مطلق موم از لحاظ تغذیه ای، خریدار عسل شان به سه شکل خسارت می بیند.
١ – تفاوت قیمت هر کیلوگرم عسل شان نسبت به عسل مایع.
۲ – پرداخت پول برای دریافت مومی که برای آنها هیچ خاصیت تغذیه ای ندارد.
(به عبارت دیگر، خریدار عسل اگر یک کیلوگرم عسل مایع بخرد، دقیقا یک کیلوگرم عسل دریافت می کند. اما وقتی یک کیلوگرم عسل شان می خرد، به اندازه موم موجود در آن عسل کمتری دریافت می کند.)
۳_ برخی از شان ها به تخم لارو پروانه موم خوار آلوده اند. که این آلودگی در صورت زیاد بودن، قبل از عرضه به بازار توسط زنبوردار تمیز می شود.
اما زدودن کامل شانها از این آلودگی غیر ممکن است. خریدار عسل شان، عسل را به همراه موم و تخم و لارو پروانه موم خوار می خورد،بدون اینکه متوجه شود.
حال خوردن این نوع مواد آلوده چقدر برای سلامتی انسان ضرر دارد یا ندارد، باید مورد تحقیق قرار گیرد.
منافع فروش عسل شان برای زنبوردار در تابستان
در زمان برداشت عسل در تابستان باید به این نکته توجه کرد که قیمت موم به مراتب بیشتر از قیمت عسل است.
اولا زنبوردار کل این اختلاف قیمت را در مورد مقدار مومی که به صورت عسل شان عرضه می کند. در قالب گران تر فروختن عسل شان از مصرف کننده می گیرد.
دوماً با استفاده از ناآگاهی مصرف کنندگان، بخشی از محصول خود را سریع تر در بازار می فروشد.
سوما زحمت ذوب کردن، تصفیه کردن و تحویل دادن موم های تصفیه شده به کارخانه را دارد. همچنین دریافت ورق موم پرچ شده را به خود نمی دهد.
تا این جا خسارت نا آگاهی مصرف کننده عسل شان و زرنگ بازی زنبور دار به مصرف کننده وارد می شود.
صرف نظر از این که زنبوردار موم با ارزشی را که می توانست به طریق دیگری به پول تبدیل کند.
ذوب کردن موم و تحویل به کارخانه موم پرچکنی
در این روش با قیمت بالا به مردم فروخته است و این موم برای مردم هیچ ارزشی ندارد. فقط موجب خسته کردن آرواره های مصرف کننده می شود.
معمولا زنبوردار پس از برداشت عسل در تابستان شان های پر از عسل از کندوها، شان های تمیز، نسبتا نو و عاری از تخم و لارو پروانه موم خوار را با دستگاه اکستراکتور از عسل تخلیه می کند.
شان خالی را در جای مناسبی برای استفاده در سال بعد انبار می کند.
اما همواره تعدادی از قاب ها پر از عسل هستند که چندین سال مورد استفاده قرار گرفته اند.
همچنین در برخی از نواحی دوطرف شان سیاه است. این شانها ترد و شکننده بوده و ظاهری کثیف دارند.
معمولا آلوده به تخم و لارو پروانه موم خوار هستند و قابلیت استفاده مجدد ندارند.
قاعدتا زنبوردار باید این گونه شان ها را با دور آهسته تر دستگاه از عسل تخلیه کند.
در اولین فرصت ممکن موم آنها را ذوب و تصفیه کند. همچنین در وقت مناسب آنها را به کارخانه موم پر چکنی (کارخانه سازنده پایه شان) تحویل دهد. به اندازه قیمت رایج موم تصفیه شده از کارخانه پایه شان دریافت کند.
